1. ad Iovem de nimia pluvia

Quid tantum meruere viri? Ruit imbribus aether:

      Hydrochous cunctam denique fundit aquam.

Deucalioneas coelorum maxime rector

      In terras iterum mittere quaeris aquas?

5

In te (si nescis) dispendia tota parantur.

      Supplicibus recolet quis tua templa sacris?

Vnde futurus honor tibi merso flamine restat?

      Furta puellarum non erit unde petas.

Dum loquor, en natat omne solum, tegit aequora pontus,

10

      Iam dominum coeli te super astra tene,

Nil habes in terris, cessit liquor Ennosigaeo

      Te super astra tene cetera frater habet.

 

2. ad Iovem de nimia pluvia

Respice Summe Pater vestalem quaeso bilustrem

      Quae tibi se vovit, respice summe Pater

Quam vultu ingreditur hierodula claustra modesto,

      Quam verecunda venit, quamque pudica venit.

5

Neve Lycaoniae venit instar adultera moechae,

      Vel quae Thyrsigero fertur amata Deo.

Si illa vel illa tenet coelo tot in astra sereno

      Hanc quot pro salva virginitate manent?

 

3. de Crucifixo aureo

Cur Pelusiaca Christus puer ortus in alga

      Aureus hic moritur? Mors preciosa fuit.

 

4. ad Agatham

Agatha te toto nihil est furacius orbe,

      Te nihil est una spurcius urbe tua,

Quicquid conspicies, furaris, devehis, aufers;

      Non ubi sis quicquam tutius esse potest.

5

Es mendax, eadem fera, perfida, moecha, gulosa;

      Nomen conveniens non tibi pone tuum.

Ponere si nolis saltem velis esse modesta

      Hoc nisi conveniens denique nomen habe.

 

5. ad Charidemum

Diligis abstemiam cupide Charideme puellam,

      Nec minus ardenter vina phalerna cupis.

Non magis adversos genios audivimus umquam

      Quod bibit illa fugis, quod fugit illa bibis.

5

Vinifugam cupis ergo sequi Madussa puellam?

      Cur facis? Vt fias forsitan hydropetes?

Fallor nam potius putei dum pocula bibat,

      Vni linquatur quod bibas omne merum.

 

6. xenium Grynaeo

Grynaeo Mileum sis munus et esca volucri,

      Sed tibi quo fato dic meliore places.

 

7. apophoretum Grynaei

Me volucris rodit vernans, tu carmina mulces,

      Sic moriens nascor; sic abeo, haud obeo.

 

8. Nicolai Mariae epitaphium

Maria Nicolaus virtutum gloria, Martis

      Fama, decus Latii, tam quis aperta neget?

Hei mihi! Decessit ter seno vulnere caesus.

      A quoque bis deno (proh scelus) hoste perit

5

Desine mirari, num nescis lector ab hoste

      Vndeviceno non potuisse mori?

 

9. eiusdem aliud

Quem Mavors velit esse suum quoi tradat habenas

      Hesperia, et dicat Martia Roma ducem,

Ah cecidit minime maturis raptus ab annis,

      Dum innumeras plagas invida turba dedit.

5

Dum vixit, Caesar maior fortasse fuisset,

      Dum periit, quanto dic mihi maior erat?

 

10. ad Gallicum

Gallice quom loqueris tendis digitosque retendis,

      Nec verbum profers quin digitis remiges;

Sic loquitur magis ore manus et si dextra peribit,

      Gallice manchus eris, Gallice mutus eris.

 

11. ad Maximum

Confectum lolio quod panem manderis, isto

      Factus pane refers ebrius esse puto;

Si te forte aliquis verum dixisse, fatetur

      Maxime, te panem quaeso bibisse neget?

 

12. ad Cornelium

Quod per feminas herotica verba sussurans

      Incedis cathedras et Gaditana sonans,

Quodque puella dedit tibi dona catagrapha molli,

      Amphitryoniades diceris alter: ais?

5

Ille colo gracili deduxit vellera torquens,

      Et dominae calatho quod nebat aptat opus.

Ergo eris Alcides? Aliter sunt munera picta

      Herculis; Herculeum tu cape munus: eris.

 

13. ad Testonem

Ateston dixi, quom vellem dicere adesdum,

      (Vt puto), Testonem te mea lingua videt.

 

14. a Grynaeo Catullo petitur mutuo

Quom a me Lesbia disceretur illa,

Dico Lesbia, quam Catullus unam

Longe plus oculis suis amavit,

Occurrit vitiosa menda nobis,

5

Quam nescivimus explicare si non

Mittatur mihi doctior libellus.

Quare te precor ut tuum Catullum

Nobis des, mutuo cito daturi.

Quem si tu dederis, Catullus alter

10

Profecto fueris, vocaberisque.

 

15. de Baptista Amaltheo

Vt puer Hectoreus supera deiectus ab aura

      Concidit, Iudaeae dum ruerentur opes,

Sic Baptista meus cecidit moribundus ab alta

      Turri, et suppositam verberat ictus humum.

5

Nam iubilat gestitque novo dum principe, turrim

      Laetitia superans praecipitanter obit

Mors est laeta quidem, possum modo dicere: sub te

      Austria, nunc dulce est vivere, dulce mori.

 

16. ad Roraium

Summa fides fecit proprios liquisse penates,

      Dum fugis externo subdere colla iugo,

Dum nescis domino cuiquam servire, sed illi

      Scis tamen imperium qui tenet atque regit.

5

Vt teneas illum non omnia perdere curas,

      Atque domum mavis linquere quam dominum.

Induperatorem licet et cupiasque velisque

      Credo tamen, quod te non minus ille velit.

 

17. ad eundem

Tanta tibi est probitas, tanta est praestantia mentis,

      Virtutumque venit gloria tanta tibi,

Te velit ut Mavors, Caesar deposcat, Apollo

      Quaeritet; ipsorum te tamen omnis habet:

5

Pectore Apollineus miles, sed Martius armis,

      Roraique fide Caesarianus ades.

Tu triplici semper facis omnia numine

      Mars agit, imperitat Caesar, Apollo docet.

 

18. ad Fabium

Me rides proprio quod non assurgo parenti,

      Quom praeceptori surgere sim solitus.

Dic mihi uter melior? Corpus pater induit, ille

      Ast animum: longe sanctior est animus.

5

Tu praeceptori nec patri assurgis eunti,

      Non praeceptorem plus genitore colis.

 

19. de Theodoro

Est albus Theodorus ait corvus, nego, perstat:

      Certabit centum depositis solidis.

Vicisti, fateor, solidos sed pone quaternos

      Non vis, nunc corvus fit, Theodore, niger.

 

20. quid de Philermi versibus sentiat

Abs te carmina legimus Philerme,

Hinc et saepius inde basiatis

Libris pertumidum sophos vocavi,

Et fovi tenero sinu libellum.

5

At tu protinus inquies: rogamus

Vt dicas mihi de meis libellis

Quid sentis, faciam libenter: istud

Quicquid sentio dico de libellis:

Flaccus perbene scribit atque docte,

10

Scribit doctius immo Martialis.

 

21. ad eundem

Quaenam carmina sint magis probata,

Aut arguta magis, magisque docta,

Flacce, seu tua seu illa Martialis,

Si tu scire cupis, scies: quod ista

5

Iam sunt quam illa probata, docta non plus,

Non arguta minus, sed omnia aequa.

Es tu tam similis, sed inter illos

Vt sint tam similes nec inter ipsos.

 

22. de Faustino

Rem Faustinus habet vidua cum coniuge fratris,

      Murmurat en populus dum putat esse nefas.

Tum cruce, vel ferro, vel flamma, perdere mavult;

      Quid facis, o demens turba maligna, furis?

5

Heres nonne fuit fratris? Dic, quaeso, puella

      Cur non fratris erit, si bona fratris habet?

 

23. ad Thranconum

Quom mihi quae mea sunt aufers, Thrancone,

      Quid te si superis plurima dona dares?

Non precibus gaudent, prosunt ieiunia nulla,

      Nec peccatori maxima vota valent.

5

Ergo nisi reddes quae a nobis ante tulisti,

      Non bene semper agis, quom bene semper agas.

 

24. ad Antonium novum ministrum

Servulus admittit gratans huc usque salutem

      Et tibi se vovit: nunquid et inde petis?

Musa negat tenuis cunctas tibi dicere laudes

      Virtutesque tuas, nec rudis ausa loqui est.

5

Da veniam fassae totumque adsisce tibi uni

      Debet enim (extolli si velis) esse minor.

 

25. ad eundem

Ad nos phama venit, vero non dissona, nostrum

      Te cunctos fratres constituisse ducem.

Gratulor, Antoni, quia tu hoc dignus honore,

      Sed tristor non est hic quia dignus honor.

 

26. ad Candidum

Candide tu carpis Gallum quod fecerit in te

      Carmina, et hunc stricto turbidus ense petis;

Hic te testatur per solem et sidera iurans

      Et tua quod nunquam scripsit in acta probans.

5

Mentitur: quoties quaecumque crimina carpit

      Ille, potest dici carpere nempe tua.

 

27. sella gymnasiarchae

Sessor, quisquis es, hinc procul facesse

Arche Gymnasii vaco, recusas?

Si deprehenderit ipsa te, sedebis.

 

28. de aquatili ave hamo capta

Romulidum memorant monimenta fuisse retentos

      Visco ursum, tigrem, rhinoceronta, lupum.

Quid mirum? Tacitis dum instat piscator in undis,

      (Vidimus) in hamo capta pependit avis,

5

Piscator fit avem capiens anonymus, auceps

      Piscatorque simul; neuter, an alter erit?

 

29. ad Gallam

Dum fugiunt tua iura proci sponsalia cuncti,

      Dum negat amplexum sumere quisque tuum,

Quid tu vafra putas opibus corrumpere moechum,

      In thalamum trahis hunc insidiasque paras?

5

Ecce citi exiliunt iuvenesque, in vincula volvunt,

      Inguine dum mixto molle fovetis opus.

Foedera connubii cogunt utrumque pacisci

      Admoniti: sic es Galla lucrata virum.

Qui modo moechus erat, nunc est tibi, Galla, maritus,

10

      Quem non forma et opes, hunc tibi techna dedit.

 

30. ad Testonem

Carmina dum recitas per totos exprimis actus,

      Ad me ut lauderis protinus ipse venis;

Vis meritas dicam tibi laudes: accipe laudes

      Tum quibus es dignus, quando tacebo feram.

 

31. patris Aloysii Vrseti epitaphium

Quoi totas cessura fuit modo lector habenas

      Religio, et voluit contio sancta ducem,

Pro dolor occubuit, superas delatus ad auras

      Dum properat normae sceptra tenere suae.

5

O scelus, o facinus! Subitae quae causa rapinae?

      Abstulit Vrsetum contio quisve tibi?

Hoc si fata iubent miseras depone querelas,

      Munera confecto plus gemebunda fores.

 

32. ad Barabam

Quid tibi cum longis Barabas est stulte lacernis,

      Quom panis, vinum, non tibi sitve casa.

Nec focus est usquam, superest nec parva supellex,

      Immundam luteus fons tibi praebet aquam.

5

Quom redis ad stabulum, soleasque togamque reponis

      Atque supercilium, tum Gelasinus abit.

Ditior est Codrus tectis, Hortensius autem

      Dicitur in triviis spurcior inque foro.

Vis dicam verum: vestes acquirite panem,

10

      Non riget Barabas, esurit atque sitit.

 

33. ad exercitus ducem

Tullius Arpinas dicit: populatur Iulus,

      Scipio metatur castra, Camillus agit.

Iulius es, Caesar, tu Scipio, tuque Camillus;

      Vnus es et plures, hoc tua gesta probant.

 

34. de Salvatoris natali

En venit alma dies, lux, o signanda chelydro

      Qua salva est virgo virginitate parens.

En venit alma dies, quae vidit prima Tonantem

      Qui solvet populus, quae quoque prima dedit.

5

Ergo redi, sed qualis eras, quom prima fuisti,

      Quom dederas pacem, quom dederasque Iovem.

 

35. de divi Stephani festo

Maxime rector, heri fuit a quo filius orbi

      Virgine per Verbum concipiente datus;

Quas valet orbis agit referens pro munere grates

      Quique habuit genitus, nunc tibi dat Stephanum.

 

36. de Christo dono dato Pontifici

Christus Apellea terris est redditus arte,

      Sanctius est uno, quo meliusve nihil.

Quid mirum? Si illum Peregrinus pinxerit unum:

      Dignum eius digitis non reperit comitem.

5

Ergo tibi solum misit, quia munus Iuli.

      Quod sit te dignum non reperit comitem.

 

37. ad Antonium

Quaeso bonis benefac: sententia dia Catonis,

      Hoc monet Antoni, dicere saepe soles.

Est, fateor verum: at si causam noscere quaeras

      Cur haec non faciam, sit, quia nemo bonus.

 

38. Mauroceni epitaphium

Puniceus Tyrium cum Maurocenus amictum

      Sumeret, insontem sustulit atra dies.

Purpura quid movit germanas fusa rotantes?

      Aut quid tam meruit noxius iste color?

5

Aethereis manes, si fas est, reddite terris,

      Non tamen ut puerum pulla lacerna tegat,

Nam dum letifero spirat moribundus in ostro,

      Poena fuit levior, mors fuit atra minus.

 

39. eiudem aliud

Dum puer ornatus levi se murice iactat,

      Intulit infanti mors gemebunda manus:

Qui licet exhalans tenuem secedat in auram,

      Attamen optabat sic potuisse mori.

 

40. eiudem aliud

Quom foret ostrino iuvenis praecinctus amictu,

      Mors rapit ostrinum sanguinolenta virum.

Dum vult purpureus fieri, fit protinus albus,

      Coccina dum petitur, sumitur alba toga.

 

41. de musico

Dum cupit harmoniam modulato fingere cantu

      Mellisonam iuvenum dissona turba rudit.

Tum Phonasus ait: mutescat nescius artis.

      Si ignarus taceat, stulte quis ergo canet?

 

42. de Colophone Osopino ad Savorgnanum

Nobilis Osopiae quid enim struis incola rupis?

      Quid acuis forti Martia tela manu?

Quid tormentali praecingis turbine collem?

      Vel quid letalis scorpio tensus adest?

5

Non opus est ferro, cessent hastilia tectis,

      Aucupis at calamus prodeat arte tenax.

Si quis enim pennis conscendet culmina saxi

      Daedaleis, viscum suscipe, tutus eris.

 

43. de eodem

Collis Iulaeo qui se sustollit in agro,

      Tiliaventei qua fluit unda vadi,

Vel qua planitiem campus diffundit apertam,

      Qui certum meruit sumere nomem opum,

5

Avia saxa licet vel inaccepibilis error,

      Non tamen est domino fortior ille suo.

 

44. emittitur Valerius Maximus mutuo acceptus

Mendosum pluteum fuge, sed tua Maxime quaeras

      Scrinia, herum grata fronte revise tuum.

Si sine te dicet sibimet nocuisse manere,

      Tu sine eo dices plus nocuisse tibi.

 

45. ad Parthenopaeum

Pinguia rura colens, solidis dum versor in agris

      Et dum linquo sophos grande poeta tibi,

In tua musa venit numero comitata noveno

      Cum duce, cum genio Parthenopae tuo.

5

Quid loquar? Aemathius subito fit noster agellus,

      Qui modo campus erat, desinit esse meus

Pone igitur calamos, si sint dispendia tanti,

      Desine me Musis sollicitare tuis,

Ne tecum properans circumdare tempora lauro,

10

      Acquiram famam, dispereamque fame.

 

46. xenium

Huc tenuis venio, mittit tamen ampla voluntas:

      Me cape, nam capiunt maxima dona truces.

 

47. pisciculi

Quom peteret rombos, et maxima corpora, mullos,

      Prae cunctis avidi venimus esca tibi.

 

48. Liviadae epitaphium

Foeta parens cecidit maturo concita partu,

      Viscere quom rupto me tulit apta manus.

Parvulus Aonidum gustavi pectore lymphas,

      Mox volui iuvenis Martia castra sequi,

5

Appulus externis spoliis me vidit Onustum,

      Senserat indomitum me quoque Tuscus eques,

Sanguine foedavi septemplicis ora Timavi,

      Norica me sensit, me Cadubrina phalanx,

Euganeos fines servavi, et nobile litus

10

      Adriacis senibus pristina regna dedi.

Gallis praeda fui, captores morte redemi

      Helvetios hostes ultima palma tulit

Me nunc urna tenet, sed fama vivo perennis;

      Quis putat innatum me potuisse mori?

 

49. aliud

Dum vixi, innumeros sub tristia Tartara victor

      Atque hominum leto milia multa dedi.

Dum perii, immites devici caede Suevos,

      Nondum quom coepi vincere natus eram.

 

50. aliud

Innumeras vici gentes, populosque superbos

      Perdomui, fregi barbaricumque iugum;

Caesar eram tectis, et eram quoque Caesar in armis,

      Materno caeso pectore Caesar eram.

 

51.

Parvulus Alcides geminos iam contudit hydros

      Vngue, puer sed tunc ille bimestris erat.

Liviades infans properavit fata parentis,

      Ortus erat nondum, quom sua mater obit.

 

52. aliud

Me mea non peperit mater, sum castra secutus

      Martis, Marte deo non minor ipse fui;

Aemulus extiteram quid mirum Martis, alumnus

      Absque ego matre fui, si sine patre fui.

 

53. aliud

Vicit me atra dies, nec victus nuncupor; aevum,

      Se, populos, animam, qui nisi victor agit.

 

54. aliud

Iuppiter e coelo tam multos proruit imbres

      Sanguine Puniceos ut lavet imber agros,

Liviades quoniam tantos modo vicerat hostes,

      Vt lavet infectam non minor imber humum.

 

55.

Quid velit assiduo sibi tantus ab aethere nimbus

      Si nesciis, causam credule lector habe:

Tot modo Liviades Venetorum fuderat hostes,

      Victor ovans coelo nunc quota gutta cadit.

 

56. aliud

Sedibus aethereis quod tantus profluat imber

      Non scelus humanum, nec prava turba facit,

Sed quod Liviades gentis frenator iniquae

      Concidit, hoc ipsum Iuppiter ipse gemit.

 

57. aliud

Constitit innumera victor modo caede cruentus

      Liviades, Venetae maximus ultor aquae;

Invida quom Lachesis nobis hic stamina truncat,

      Plura nisi ipsius pensa secemus, ait.

 

58. de Leonardo Zanotto Portusnaonis praetore

Pulchra Naoneae quoi moenia tradidit undae

      Liviades, Thracii gloria prima dei,

Quoi Lacedaemonius concessit iura Lycurgus,

      Quoi sapit antiquum florida lingua melos.

5

Sic recipit cives grato moderamine et aequo,

      Sic humilem mulcet, sic scelus omne fugat,

Vt sibi si Caco, pro te natisve tuendis

      Est opus, hoc ipso praeside, nullus erit.

 

59. de Leonardo Hemo patricio Veneto
Fori Iulii locumtenente

Exhibuit vates caelestia iura bicornis,

      Hemus, quae servat, nunc nova iura dedit.

Ille suas gentes fugiens servavit ab armis,

      Hic nunc in patria servat ab hoste suas.

5

Hic nobis aliisque merum concedit, at unus

      Flumineos latices Israelita bibit.

Glande miser populus ieiunia longa fugabat,

      Nunc homo, nunc pecudes, nunc saturantur equi.

Mellifluas epulas sub rupibus incola luci

10

      In dumis populo tradidit ille suo.

Hic nunc in clara sed civibus urbe propinat

      Ambrosiae succos, nectareasque dapes.

 

60. pulicis epitaphium per Papyrium

Permensa Euboicas Pulex iam tempora vatis

      Hic iacet: heu Pulicis maxima cura sui.

Nec fato cecidit stabili, bis stamina sensit

      Trunca sibi, variat firmaque fata nece.

5

Nec vivebat enim, cum gentes, compita, templa

      Pallentem trepidis pertimuere genis.

Hoc Mausolea claudatur mole sepulchrum,

      Ne rediens triplici morte perire ferat.

 

61. in morte eiusdem

Quae Pylios aetate gravis superaverat annos,

      Longaevae Niobes quae queat esse soror

Iam rugosa genis Pulex, et pallida vultu,

      Et moribunda nigro terruit ore viros.

5

Mox alio cecidit fato: tu terra senili

      Sis humilis capiti, mollis, et apta precor.

Pulicis Assyria nec claudas mole sepulcrum,

      Vt rediens triplici morte perire queat;

Nam modo quae superis tot saecula vixit in auris,

10

      Multiplici leto procubuisse decet.

 

62. aliud

Alitis annosae Pulex transgressa senectam

      Concidit, a caro Pulice rapta suo.

Ah gemino occubuit fato: quum livida vultu

      Templa lacessebat, tum neque viva fuit.

5

Porcia quem sumpsit nil Bruto profuit ignis.

      Quem iuvat Evadnae morte secuta virum?

Verum erit hic morti Pulex obnoxius, illa

      Bis moriens pro se, et coniuge functa fuit.

 

63. de physico

Hemitrithaeus habet dum me male physicus, inquit

      Me stitici durum solvere ventris onus;

Protinus accedo, quaerens catapocia, pruna,

      Molliat et quicquid lubrica membra viri.

5

Pharmacopola petit condita pyxide nummos

      Mille, suum tanti quis rogo stercus emat?

 

64. ad Parthenopaeum

Quae tibi tradiderat de te modo carmina Petrus

      Tu mihi das, tanquam feceris illa mihi.

Sunt tua confiteor quae sunt tibi tradita, sed ne

      Des mihi, quum non sim Parthenopaeus ego.

 

65. ad Hyacinthum

Qualia fatidicae fuerant responsa Sibillae

      Quae dabat in foliis, seu tua, magna Themis,

Scripsisti, Hyacinthe, mihi, sed nescio tantum

      Singula quid sibimet littera Graeca velit,

5

Quam vix Oedippus quam vix intelligat ipse

      Phoebus, ad ignarum pagina missa venit,

Quippe soloecismus tuus est aenigma Laconum,

      Perplexam ambagem qui superare potest.

Scribit si melius Aiax et apertius illud

10

      Explicat Oebalium flos hyacinthus hia;

Si te delectat brevitas obscura loquendi

      Quam nequeat quisquam noscere, scribe nihil.

 

66. de rustico pinu oppresso

Rusticus incaute dum fert se, proxima pinus

      Concidit in miserum, concutiente Noto.

Dic homicida mihi quis sit? Seu ventus, an arbor,

      An fuerit proprii sanguinis ipse reus?

 

67. ad divam Virginem

Praetor Iulaeos Veneto moderamine cives

      Qui regit Assyrio stemmate clarus eques,

Praeside quo prorsus mores exuta vetustos

      Gens Hunnnea placet, dum fugit omne nefas.

5

Christipara auspiciis Virgo tibi templa paterni

      Hemus civili dat Leonardus ope.

Dum te non patitur tenui residere sacello,

      Attalico genitrix sisteris alta Tholo.

Hoc duce turicrema semper veneraris acerra,

10

      Et scelus ex nobis hoc duce nullus agit.

Quare perpetuo si vis splendescere cultu,

      Hunc nobis serves, hunc tibi, Diva Parens.

 

68. ad urnam Hieronymi Amasaei

Quem, dic, urna tenes? Amasaeum: mortuus ergo est?

      Non. Cur? Quod nomem vivit in orbe suum.

Nonne perit, quemcumque tenes? Non. Quis perit ergo?

      Vivificat virtus quem nisi quisque perit.

5

Deliras certe, sed dic: quod mortuus esset

      Credere si velles, mortuus ipse fores.

 

69. de eodem

Si quis ad inferias huc praeceptoris alumnus

      Currat Amasaei, quem premit atra dies

Afferat haud taedas, nec olentia sulphura, verum

      Inspergat tumuli versibus omne solum,

5

Post obitum ut manes sic oblectentur in illis,

      Vt prius exangui mens ea si remanet.

 

70. de eodem

Quum facundia grandis Amasaeo

Esset, faucibus intulit cruentas

Mors astuta manus, ut ore posset

Exorare nec ampliora pensa.

 

71. eiusdem urna

Quid uxor astruis sepulchra coniugi

Labore Cario, quid antra vermibus

Paras brevique pulveri cadaveris?

Me me columna, me lapillus aureus

5

Decoret, et venustet omne gentium

Opus laborque, simque ego pulcherrima:

Puer, puella, me senex veterrimus,

Suisque versibus poeta concinat;

In me nec est cinis, nes ossa putrida,

10

Sed Amasaeus ipse et ipse Apollinis

Corus, sophosque totum, et ipsa sacra lex.

 

72. ad cardinalem Grimanum

Purpureo Grimane pater redimite galero,

      Quid retrahis tanta gaudia nostra mora?

Vrbs tua perpetuo caelestes ture fatigat,

      Proque tuo adventu plurima vota facit.

5

Nec tamen inde venis, quando nil numina prosunt

      Vt venias tandem te tua turba rogat.

 

73. ad Franciscum Herbidum

Tegmine purpureo praecinctus tempora praesul

      Stat Cenetae, tardans gaudia nostra mora.

Turba rogat, pia vota facit pro praesulis almi

      Adventu, et lassant tura, precesque Iovem;

5

Numina sunt tandem non aspernata precantes,

      Herbide, quom sancto pro Patre missus ades.

 

74. de lacrimis Aufilenae

Oratum venit Aurilena quando

Summo mane deos, repente in omnes

Prorumpit lacrimas, et eiulatu

Perturbat superis suam quietem.

5

Si per compita, sive per theatra,

Seu per strata perambulat viarum,

Seu inter femineas sedet catervas,

Seu agit, quicquid agat, statim ex ocellis

Fundit flumina larga lacrimarum;

10

Nec quicquam huic sine lacrimis placere

Nec iuvare solet nec esse cordi?

O dulces lacrimas huius Aurilenae,

Quae risusque iocosque seu lepores

Cunctarum superat puellularum!

15

Haec quando in gremio sui mariti

Strictis nexibus implicata prurit,

In tantum properat misella fletum

Prae dulcedine, fletu ut affluente,

Infectat pariter suumque totum,

20

Et totum gremium sui mariti.

At tu si cupis, o marite, risum,

Et laetam faciem tuae Aufilenae,

Necesse est moriare ut ad cadaver

Inter funera, flebilesque matres

25

Tuae prae nimio dolore mortis

Tota dissolvatur in cachinnos.

 

75. ad fundum

Ocelle iugerum, atque floscule agrorum,

Mi funde, funde copiosior Hybla,

Solove mavis Apulo, per omnes te

Deos praecor, per quicquid est tibi cordi.

5

Meus labor si umquam extitit tibi gratus,

Quem in te tuli quemque in dies feram sponte.

Sic laeta semper sis tibi caeres flava.

Sic dira numquam te ulla verberet grando,

Sic te gravet nil aestas: illa lux nostra,

10

Illa ipsa nostra lux serenior luce,

Quom istuc feret sese, te ei offeras totum,

Illi nuces tradas et integram messem,

Poma omnia et si habes quid illecebrarum,

Ineptiarum, lusum, iocorumve,

15

Id explices totum puellulae nostrae:

Quin huic recludito intimum sinum: verbis

Meisque dicito quod amplius non sum

Amare eam potis, neque umquam ero posthac.

Quom improbe, ah nimisque perdite dudum

20

Amando, amorem absumpserit meum totum,

Omnesque amandi exhauserit mihi vires.

 

76. ad Abstemium

Abstemi, comitum decus tuorum,

Antistesque mihi omnium meorum

Fratrum, municipum, sodaliumque,

Quos plures habeo hinc et hinc trecentis:

5

Ardentissimo amem nisi te amore

Longe plus oculis meaque vita,

Aut si amabilius potest quid esse

(Meam unam excipio tamen puellam,

Cum hac te nolo in amore comparari)

10

Dignus sim invidia Vatiniana,

Cunctorumque odio virum divumque,

Quum tot omnibus unus ex amicis

Numquam desinis omnibus diebus

In foro, in triviis, in angiportis

15

Me me, et versiculos meos measqus

Nugas laudibus usque ad astra ferre;

Illasque omnibus anteferre iambis

Seu quos ediderit tener Catullus,

Seu quicumque alius bonus poeta.

20

Sed quisnam putet? Approbatione

Istac denique care amice factum est:

Qui numquam potui mihi placere,

Vt nunc incipiam mihi placere.

 

77. Medea

Ferrum aversa oculos soror in praecordia fratris

      Stringit, dum pietas hinc, amor inde premit.

Tum deus ille potens: quid enim temeraria mecum

      Contendis, superum quem pater ipse timet?

5

Dixit et e pharetra properat promere telum,

      Inque piam Phasis verterat arma deam.

Arripit illa fugam, et gemino se subtrahit hosti

      Quem vel amor, vel amans non superasset, ait.

 

78. ad Melonem

Parve Melo nostri qui mitia rura Baseti

      Perfluis, et vitreo gurgite serpis humi

Te precor, in nostros noli saevire labores,

      Neu sata vesanis ablue vorticibus.

5

Fons tibi sic vivus per nullos areat aestus

      Sic tibi perpetuo rore perennet iter.

Et licet assidui distillent aethere nimbi

      Hydrochousque omnes undique fundat aquas.

Tu tamen in tenui contentus fine teneri

10

      Labere ab assueto mitis, ut ante, vado.

Quid nisi sorditiem pluvialis deferet imber:

      Defluis externa foedior auctus aqua.

Et quamvis teneas nomen septemplicis amnis,

      Ne tumidus surgas in mea damna, rogo.

15

Ille quidem fecundat agros et pinguia reddit

      Iugera, quae late barbara Memphis arat.

Proxima diluviis deturbet noxius alter

      In mare lanigero cum grege saepta ferat.

Audiat Eridanus diro clamore querelas,

20

      Villicus amisso quas dat in astra pecu.

Tu iucunda mei modulamina pectinis insons

      Accipias, dominae dum cano furta meae,

Accipe blanditias et dulcia murmura, quom me

      Illa suum lumen, vel sua vita, vocat.

25

O quanto melius poteris decurrere rivo

      Limpidus, immundo quoi vacet unda fimo?

Vt Batilla tuae muscoso in margine ripae

      Sistat, et irriguas intueatur aquas:

Quoi somnum inspires facili per membra susurro,

30

      Quoi tristes curas pectoris amoveas.

Iniciet mox candida brachia collo,

      Te praesente, mihi basia mille dabit.

Si canet, ad cantus auritas attrahet ulmos,

      Pertrahet et volucres, et tibi sistet aquas;

35

Ipsaque perspicuo quandoque allecta liquore,

      In tua descendet flumina nuda genu

O te felicem! Dum crura tenerrima lambes,

      Dispeream ni tum lacteus esse velis.

Vincere Pactolum poteris, tibi cedet et Hebri,

40

      Cedet et aurigeri dives arena Tagi.

Quin tibi pallentes violas Batilla recidet

      Vngue, et odorato lilia mixta croco.

Deque sinu flores niveos effundet, et in te

      Aemula Paestanis plena canistra rosis.

45

Verum par magno si vis decurrere Gangi,

      Ipse ego carminibus te super astra feram.

Vates numen habent; quid enim natura negavit

      Vatibus? Hi faciunt, quos voluere deos,

Fecerunt divum vates tibi Roma Quirinum,

50

      Indigetemque tibi, clare Numice, Iovem

Pastorem fecere sacri Titana poetae,

      Cornibus armarant tempus utrumque Iovi.

Si celebri invideas Tibri, tu Tibridis undis

      Altius et nostro carmine maior eris.

55

Parce satis igitur, Melo, neve egressus ab alveo

      In mea praecipiti culta feraris aqua.

Sic eat intacto tibi cursu argentea Nais,

      Quo pecudes nullo tempore pastor agat.

 

79. de Liviano principe

Livius Euganeus populi iam gesta togati

Scripsit, et immensum concelebravit opus,

At nunc Romulides amplos Livianus honores

Auxit, et Euganeas accumulavit opes.

5

Illi Roma dato quod sis memorata, sed isti

Quod sis tuta, potens, urbs Patavina dato.

Alter plura tulit, sed et alter plurima fecit;

Iste sed est princeps, subditus ille fuit.

 

80. ad invictissimum principemque illustrissimum
Bartholomaeum Livianum Vrsinum Venetarum copiarum
imperatorem maximum f. p. deditissimi carmen

Maeoniam iam tende chelim, sat musa salaces

Lusimus Aonidum lymphas; Permessidos antra

Sat vulgata, sonat sat nostris impia Camoenis.

Maiores longe nostris conatibus ausus

5

Versibus aggredior, minimis nam viribus impar

Surgit opus, faciles vero quoi suggerat auras

Liviades, cuius memorantur gesta, futurum

Cuius et imperium seu dulcia regna Sicanis.

Dum Germana manus longa obsidione colonos

10

Cingeret Osopios, Venetorum nobilis ala

Praemissos excepit equos, peditumque catervas,

Moenia praesidio quae Naucellina tenebant.

Hic ubi praesensit Latiam properare phalangem,

Quisque Naonaea miles processit ab arce

15

Obvius armatis, committitur ardua primo

Pugna motu campus qua se diffundit apertus.

Hic acer concursus erat, moribunda videres

Corpora per terras, miseros imitantia planctus,

Nititur incassum tristi legione Liburnus,

20

Spumantemque impingit equum, qui verberat euros

Calcibus, ac frustra nudatum fulminat ensem.

Aenea nam victrix ferratos dente flagellat

Clava viros, infert alios, aliosque retundit

Ictibus impulsus, et foedat sanguine multos.

25

Hic Malatesteas vires Rizanius heros

Sensit, et indomitae iuvenilia robora dextrae

Sanguineas demum victores arma rotantes

Praevertunt acies, et ad oppida caede sequuntur.

Mox Vrsina cohors properans subsedit ad urbis

30

Limina, deturbans et propugnacula plumbo;

Horrisonos mittunt tormenta ad sidera bombos,

Aeriaeque cadunt turres, per tela per hostes

Serpit ovans victor, murique cacumina tandem

Occupat intrepidus; tum celsis moenibus hostes

35

Praecipitanter agit, crescit saevissima caedes;

Expedit ensis iter tota bacchatur in urbe,

Consurgunt gemitus et inania verba dolentum.

Vertitur ad praedam furor omnis, Pergama quondam

Quom caderent, Danai ceu Troia gaza ferebant.

40

Quis deus insequitur? Quae te fortuna fatigat

Vrbs indigna malis? Solvis pro crimine poenas

Barbarico, nec te probitas antiqua revellit

A scelere armorum; verum clementia nostri

Principis hanc speciem nequaquam pertulit urbis:

45

Nec perpessa suos tam tristi turbine cives

Concutier, finem praedae sed classica iussu

Illius indicunt; subito posuere furorem

Ardentes animi, nec non scelus omne quievit.

Nec mora promovit turmas et castra per oras,

50

Qua fluit undosae pluviatilis unda Celinae;

Tum vero ingentes fastus Germanicus hostis

Ponit, ubi auditus celeri properare caterva

Impiger Vrsinus; quoniam cum sanguine magno

Occurrit Cadubrina lues, et Norica caedes,

55

Illyrici gemitus, suspiriaque alta Timavi.

Nec tamen audentes turmas in proelia vertit

Frenatosve opponit equos, totisque recusat

Magnanimam sentire manum gladiumque furentem

Liviadae, sed sola salus sibi visa fugacem

60

Pertentare viam, tumulos, atque invia saxa,

Osopiumque iugum, Latiasque relinquere terras.

Ergo ubi pervenit trepidans, Felleia Nais

Tiliaventaeo qua se conrundit in aestu,

Ecce volat Livianus eques, turbaeque fugaci

65

Cursibus insistit, nec paucos vulnere signat.

Si quis se opposuit clipeo nostrisque resistit

Ensibus, infelix quaerit miserabile letum;

Qui vere insurgit cursu et fugientia vertit

Terga, licet properans, non has tamen aufugit hastas.

70

Difficilis viae ratio est; acclivia serpit

Hic, montanam tenet cervinas ille latebras.

Descendit cataphractus equo, scutumque relinquit

Exuit armillas, et inania proicit arma.

Sola salutiferam praestant angusta viarum

75

Spolia per terras nec non proiecta medelam

Denique vix recipit magno discrimine gentes

Pontevia istoreas, praeda, telisque relictis,

Sed tum victor ovans, partis sine fine trophaeis,

Placat Iuleos cunctos, adimitque tumultus.

80

Ex tunc magnanimus veteri regnator in urbe

Litoris Euganei saevos compescit Iberos,

Barbaricamque fugat rabiem, propellit et omne

Idem Antenoreis externum finibus agmen.

Ceu Hyrcana parens fetus enixa superbit

85

Cauta fovet natos, et dignos concipit ignes

Venator fugiens vacuis formidat in agris,

Moliturque dolos, sic propulsatur ab illo

Impetus hostilis, sio nullo exterrita vivit

Turba metu, placidam sed pax fovet alma quietem.

90

Non tamen ignavum traducant agmina tempus:

Adriacus miles pingui nudatur olivo

Semper et ingentis iaculatur pondera ferri.

Corripit at segnes castigans ocia ductor,

Atque Semiramiis praecingit moenibus urbem.

95

Communitque cavo turritos gurgite muros.

Celtiber interea nequaquam tempora tendit,

Producitque moras per florida rura, nec audet

Ausonium tentare ducem, Venetosque maniplos,

Sed genio indulgens Semelis colit orgia nati,

100

Sive sacrum Paphiae, tenerisque cubilia plumis.

Heu te Hispane latet tibi quid solatia portent,

Quantaque delitiae praestent dispendia; vivit,

Vivit qui nobis cunctando restituet rem,

Et fractos animos, et mollia conteret arma;

105

Nec mora procedet nimium modo tempora dentur

Non hos puniceo tingetis sanguine campos.

Vos alio traducet edax necis hora, reservat

Parthenopaeus ager vestra pro morte sepulcrum.

Hic scelus expetitur, pro longa fraude luetis

110

Hic meritas poenas; scelerum praestabitur omnis

Vltio et imperiis vestris saturata cruore.

Protinus haec tellus etiam saturabitur alto.

Non ego falsa loquor, quoniam mihi Phoebus Apollo

Scire futura dedit, vobisque ego carmine pando;

115

Quae monstrata mihi docuit, quae Cinthius auctor

Ad maiora vocant Livianum rata, poposcit.

Nunc sibi rectorem pro fortibus Apula regnis

Terra suis, dominum sibi Sicelis unda requirit.

Veh tibi, si quis eris, qui opponas pectora fatis;

120

Nec te mille teget lorica trilicibus apta

Quin ructes animam multo cum sanguine tinctam.

Traditur in magnos nam nulla potentia divos,

Is dum praeses erit, tum rursus venerit aetas

Aurea qua extendet sese Liviana potestas.

125

Tunc Erycina salix fructus producet eburnos,

Roscida mella comis sudabit silva Pachini,

Robora nectareas rundent Lilybaeia guttas.

Liviadae nutu puto Crinisius amnis

Lactea praestabit sitienti pocula fundo.

130

Ipsa Arethusa vagis non aspernabitur undis

Fluminis amplexus, solito sed laetior, altis

Cursibus Alphei sociata per aequora tendet.

Protinus extinguet candentes Aetna favillas

Torrida pascetur nec flamma Typhoidos artus.

135

Numine Liviadae latrantia comprimet ora

Scylla vorax, placidosque vomet conversa Charybdis

A barathro fluctus et iniquum molliet aequor.

Ipse Apeninnis iterum praerupta Pelori

Cautibus adiunget, geminasque revinciet oras,

140

Megaricosque sinus, et tristes auferet undas.

Omne scelus fugiet, felicia saecla subibunt

Ver erit aeternum tum nullus frigora pastor

Rupibus Hiblaeis, et nullos sentiet aestus.

Ipse Syracusio felicia tempora plectro

145

Trinacriae recinam, viresque in carmina cunctas

Vndique profundam; tum longis inclite ductor

Laudibus extollam; tum te super aethera condam.

 

81. in Veneta victoria

Quoi totas nunc mollit aquas? Quoi leniter ambit

Adria fluctivagam solito moderatior urbem?

Iuppiter undipotens curru volitante profundum

En secat et posito concedit lora tridente

5

Laetus equis, properatque novos componere lusus,

Portumnusque fremens immani corpore Pristim

Fertur aquis, praestans praesagia certa futurae

Laetitias; Triton currit quoi buccina pendet

Tortilis a dorso, cuius clangore tremiscunt

10

Aequora nympharumque domus, penitusque repostae

Caeruleae sedes in vasti gurgitis imo.

Litore Carpathio Proteus armenta profundi

Ac delphinos agit, curvis qui insultibus omnes

Nobilis Altini ludentes aequora scindunt.

15

Incedunt pariter praegrandia corpora phocae,

Intactique lupi, scombri nec praeda minores

Sunt vitulis; regnat Veneto pax unica ponto.

Sed tamen unde venit numero vallata sororum

Cymothoe, glaucis nec non Panopaea quadrigis

20

Dorida Nereides viridem per salsa sequuntur

Aequora, grandaevumque patrem qui cetera ponti

Numina prospiciens vitreis sic orsus in undis:

Accipite haec animis, laetasque advertite mente

Aequorei coetus tuque a maris optime rector

25

Da gentem memorare tuam, populumque potentem.

Haec urbs Adriaco in magno quam cernitis, ortam

Fluctibus in mediis semper firmissima sedes

Virginis Astreae, divinos pascit alumnos,

Dardaniumque genus; plures creat alma Catones

30

Scipiadas plures bello, totidemque Camillos.

Hic ubi Mygdoniis consurgunt aurea saxis

Pegmata, et Assyrios flammis imitata labores

Dux virtute gravis nec non vergentibus annis,

Lauredanus habet Veneti moderamina sceptri.

35

Illuc cana patrum probitas concurrit in auro

Conspiciturque togis Tyrio fulgentibus ostro

Curia primatum tereti stellata chelydro

Cantibus impletur, reboant clamore sonantum

Aula Corinthiacis centenis aspera signis.

40

Denique laetitiam geminatis plausibus omnis

Contio profundit imo de pectore, namque

Expectata dies est tandem reddita terris.

Expectata diu cunctos deponere planctus

Qua decet et longos visu extenuare dolores.

45

Hac dum Belga furens pugnaret Marte sinistro

Pro Latii imperio victriciaque arma Sicani

Concuterent, cretus Liviano sanguine ductor

Constitit intrepidus; tum protinus ense cruento

Euganea cum gente ruens procumbit in hostes

50

Hos ferit, hos iugulat: quam milia multa rotundo

Fulmine demittit sub tristia Tartara Ditis,

Gallorum quum iuvit opes sociamque phalangem.

Barbaricum deiecit onus penitusque fugavit

Triste iugum, Venetosque in pristina regna redux

55

Extremum mortalis opus magnumque refecit

Imperium gentis Venetae, Italiamque potentem

Reddidit Italiae; quare deponite curas

Pectore, et in gyrum latos producite saltus.

Nec mora sit placidis propere quin tollat in undis

60

Quilibet accentus, et me per operta sequatur

Aequoris immensi. Dabitur sub sedibus imis

Nympharum glomerare chorum magnosque ciere

Laetitiae motus, cunctosque ex ore cachinnos

Adriacam ob palmam sub aquis effundere vastis,

65

Sit ne acies hominum ludis obnoxia tantis.

Mergite vos pelago, licet urinare sub undis.

Contiquit Nereus sic facto fine loquendi

Quum pater et reliqui immersere profundo.

 

82. ad rev. patrem ministrum prov. S. Antonii
pro tenuitate oratorii D. Francisci in Sancto Daniele

Rupis Aventinae tenuit mapalia quondam

      Romulus et tellus Martia pavit oves.

Tegmine fagineo dicebant iura Quirites

      Tarpeiumque dedit tunc rudis hasta Iovem.

5

Sustulit aethereos mox inclita Roma colossos

      Et mox aequavit pegmata celsa polo,

Curia surrexit Pario constructa labore,

      Conspiceris fulva sede, superbe Deus.

Italus Electrae quondam firmissima proles

10

      Dardanus Idaea gramina pressit humo.

Regia tunc ramis fuerat redimita salicti

      Sustinuit luteas improba terra dapes.

Ilios ingenti mox crevit ad aethera muro

      Et steterant firmo Pergama magna solo;

15

Mox domus emicuit regali splendida luxu

      Coeperat et lautas citrea mensa dapes.

Fictilis exhibuit sortes Tymbraeus Apollo

      Qui nunc Phidiaca fulget in aede manu,

Nec sacri tripodes semper micuere metallo,

20

      Nec semper steterant aurea templa Iovi.

Ipse pater quando nondum primordia rerum

      Fecerat, aethereis non stetit altus equis,

Sed chaos immensum tenebris cingebat Olympum

      Tunc habuit segnes pondus inane deos.

25

Nulla tonantiferi luxere palatia coeli,

      Nec tulerant homini tela trisulca necem.

Nunc tonat angelico stipatus fulmine throno

      Innumeras gentes altus ab arce regit,

Aula micat coeli stellis armata supernis,

30

      Limpidus arguto se rotat axe polus.

Aether summa tenet, post aethera possidet aer,

      Tertia pars ponti, tum glomeratur humus.

Principium rebus voluit Deus esse pusillum,

      Indomitas flammas parva favilla dedit.

35

Quicquid habet vires subitas durabile non est

      Quae nimium properat corruet alta domus.

Gymnipedum normae quare venerande minister

      Ne tenues humili culmine sperne casas

Principium tenues facit illas esse, futurum

40

      Est tamen ut videas splendida tecta pater;

Hic ubi triticea culmen sordescit avena

      Olim coenobi nobile surget opus.

Hac quae cerulei Francisci livet imago

      Aurea Sidonio est conspicienda tholo,

45

Quae nunc est humilis quam maxima creverit aedes

      Quum dederint vires tempora longa suas.

Principium pollent mendosum saecla per annos,

      Quicquid erit foedum corriget ampla dies.

Attamen hoc uno tempus peccabit iniquum,

50

      Quod rectorem istum saecula nulla dabunt.

 

83. ad eundem

Dogmata Francisci qui dirigis optime patrum,

      Ingrederis votis consona tecta tuis.

Ipse Pater tenues paleis habitaverat aedes,

      Tu quoque sectator vilia tecta subis;

5

Sed probitate tua sic vilia tecta decoras,

      Vilia ne existant vilia tecta facis.

 

84. ad rosam dono ab amica habitam

Dic, rosa, formosae gratum mihi munus amantis

      Dic age, sis cuius gloria tanta soli?

Non biferi similem genuere rosaria Paesti,

      Nec talem Hesperidum pensilis hortus habet.

5

Terra ferax potuit non hunc producere foetum,

      Nascitur haud fruges tam praeciosa luto,

Sed dominae e gremio primum deduxerat ortum

      Hoc fructu vernat blanda papilla sinu.

Lactea sic renitet niveo suffulta rubore,

10

      Vt facile constet quo sit adulta loco;

Autumo sed potius quod eam peperere labella

      Quae miro reserant ordine dentis ebur

Cynnama sic redolet, sic Indum fragat Amomum,

      Sic magis exhalat quam Saba quicquid olet.

15

Sic spirat quod Arabs transmittit rure beato,

      Vt genitam dicas ore puella tuo.

Nulla lacerna magis Tyrio splendescit aheno,

      Nec magis Idalio flore rubescit ager;

Pulchra nec Eoi tantum nitet aura lapilli

20

      Pectora qui nostrae candida plectit herae.

Gauderet Cynarae procumbere filius esset

      Si flos iste sui sanguinis alma Venus.

Mortis Amyclidae gratissima poena fuisset

      Hac si Phoebe rosa concaluisset humus,

25

Mallet in hanc verti quondam Telamonius heros

      Quam velit Aeacide tela habuisse ducis.

Non potuit quicquam mihi plus contingere gratum

      Non data si nobis aurea massa foret.

Victor eras si istud donasses Coeus Acanthi,

30

      Implessesque tuum sed sine fraude torum;

Non vidua ingemeres vivo Medea marito,

      Aesonidae dono si fores usa meo.

Hanc magis optasset quam Phrixi nobile vellus,

      Quam te cum regno graminibusque tuis.

35

Non hanc nocturna resecavit falce puella

      Luce sub incerta cum tacet omnis ager,

Sed lucente die niveo mea vita rescidit

      Morsu, quo crebro sanciat ora mihi.

Dum fruor hac nullas foliati quaero tabernas

40

      Nec mihi condita in pixide gratus onyx,

Ast alii studeant ditem sibi quaerere nardum

      Vt sibi servetur triste cadaver humi.

Balsama post mortem tantummodo corpora servant,

      Haec hominis vitam servat odore rosa,

45

Nam quando olfacio nostrae monimenta puellae

      Hoc mihi quis credat, me neque posse mori.

 

85. in mortem Cynthi poetae laureati

Iam radiis saeptus medium transcenderat axem

      Phoebus in occiduas et properabat aquas,

Mando fatigatus languentia corpora terrae

      Qua vetus herbosam fagus opacat humum.

5

Protinus irrepsit somnus mihi molliter artus

      Et faciles oculos irrigat alta quies.

Ecce novus vates praecintus tempora lauro

      Visus Iulaeo surgere laetus agro,

Quisquis es, o nobis auratum porrige plectrum

10

      Cum fide Threicia quod tibi dextra gerit;

Nec fas erit vestram mortali tollere palmam

      Ista nisi facilem barbitos addat opem.

Huius tanta gravi visa est reverentia vultu

      Duceret aethereum quilibet esse virum,

15

Eius forma solo graditur sed sidera tangit

      Vertice et in coelum proicit alta caput.

Dextra tenet plectrum, citharam tenet altera, coelum

      Harmonia resonat quo feriente lyram,

Lena pios humeros niveo praecingit amictu

20

      Quae nimium longos fundit in arva sinus.

Leniter incedit praefert cui praevia virgo

      Cum nervo immensam nobiliore chelym.

Hinc meat Euterpe musis comitata novenis,

      Cum sociis illinc pulchra Napaea venit,

25

Cuilibet in dextra est recinenti multa papyrus

      Quam solita est vatis scribere docta manus.

Haec legit heroo ductorum proelia metro,

      Haec elegium, lyricos sed sonat illa modos

Qualis in Haemonia stipatur Delius arce,

30

      Castalium fidibus dum citat ipse chorum.

Verum ubi pervenit qua panditur ardua Averni

      Porta Acherontaei, Tenariaeque fores.

En via fit lenis placido patefacta recessu

      Vt solet haud tristem spondet acerba gradum;

35

Ingreditur felix coetus per operta viarum

      Qua patet Elysiis orbita facta diis.

Dulcisono impletur cantu domus infima Ditis

      Quae gemitus sensit nunc capit unda sonum.

Tum ferrugineam transvectans navita Cymbam

40

      Flumine quod novies Tartara cingit aquis:

Quale melos tantum nostras defertur in aures,

      Quis novus hoc audax advena tentat iter?

Dixit et ad sonitum navis vestigia torsit.

      Margine caenoso dum sedet alba cohors;

45

Nulla mora est remis, admovit nauta carinam

      Suspicit insolitum quae reverenter onus.

Styx (mihi quis credat) fusca confusa palude

      Gurgite turbatas clarificavit aquas

Dum transit sinuosa ratis, stetit infera Nais

50

      Firma vado, cursum detinuitque suum.

Linter et impulsu conti non labitur ullo

      Sed proprio puppim carmine pondus agit.

Nullo ubi remigio Stygias tranaverat undas,

      Portitor in ripae gramine sistit onus.

55

Procedit generosa manus per inania Ditis

      Regna, semel cunctis post adeunda viris,

Ianitor horrendus triguttura comprimit ora

      Vnde soporiferum concipit aure sonum.

O meus o coniux, fatur Proserpina regem

60

      Quis nostrum rapta coniuge limen adit,

Hic sonus unde mihi? Magnum portenditur omen;

      Damna mihi timeo, damna parantur, ait.

Ad sonitum morsus avidos compresserat ales

      Quem fugat assiduo viscere nulla fames

65

Dum transit venerandus honos, dum praeterit agmen

      Dum nigra nectareis cantibus aula sonat

Belides, impleta requiescunt fontibus urna,

      Nec cribrum tenues undique rorat aquas;

Non avidus ramos fugientes esurit undas

70

      Quas sitit in medio Tantalus amne bibit.

Dum stupet Ixion qui sontia membra fatigat

      Cantibus illisum non rotat axe caput,

Sisyphiam molem tum primum vidimus alto

      Firmatam scopulo; dum lyra pulsa canit.

75

Crinibus anguineis non concita saevit Erinys,

      Nec tristes animas dira flagellat anus.

Denique iuguntur campis foribusque propinquant

      Qui solido Elysios ex adamante secant;

Occurrit numerosa phalanx per amoena piorum

80

      Rura, comas viridis laurea cuique premit.

His dum vita fuit, dum vescebantur in aura

      Aetherea, Phoebo dedita turba fuit;

Inter eos quidam Graio velatus amictu

      Ex humeris pendet cui tuba longa suis,

85

Maeonia excepit venientes voce; sedili

      Sistit odoratum quod rosa picta facit.

Expectate diu vatum pater optime Cynthi

      Venisti, Aonidum te comitante choro;

Dum nos silva tenet lucisque habitamus in istis,

90

      Quae fuit arguta est absona facta chelys.

Hactenus hic nullus quom non Cirrhaea propinat

      Pocula, nec nobis sunt Heliconis aquae.

Pierides absunt et abest quoque Cynthius: at nunc

      Pierides adsunt, Cynthius alter ades;

95

Tu latices sacros tu mystica pocula trades,

      Te duce reddetur pristinus oris honor.

Haec ubi dicta refert, teretem protendit olivam

      Atque novum viridi munere donat herum;

Tum pariter luco subeunt miroque feruntur

100

      Concentu, visum maxima silva negat.

Verum ubi per lucos nequicquam lumina tendo,

      Pectora deseruit semisopita quies.

 

86. de eodem

Cynthius armentum quando pavisse Pheraeum

      Dicitur, e coelo pulsus et exul erat;

Illius audivit chordas Amphrysia tantum

      Silva et in Emathio bos saturata solo.

5

Cynthius Eoas sed noster perculit oras

      Et Tartesiaci quas ferit unda salis.

Huius et audivit plectrum Pelusia Nais

      Et qui Sarmatici sanguine vivit equi.

Iuppiter allectus tam dulci pectine iussit,

10

      Cynthius hic noster quod super astra volet.

 

87. de eodem

Cynthius aethereas quum nondum liquerat auras

      Viserat aut meritis regna dicata suis,

Non semel auritas deduxit montibus ornos,

      Mellifluo quantas carmine mulsit aves.

5

Dum cecinit lapides medios venere per agros,

      Tiliaventaei constitit unda vadi.

Quid gemis, o lector, tam tristis fata poetae,

      Illius innumeri quum monimenta legant;

Tantum uno cecinit dum vixit Cynthius ore,

10

      Sed nunc innumero Cynthius ore canit.

 

88. de eodem

Cynthius Hiberiam, Lyciam, Xantique fluenta

      Deseruit. Non tum, nunc sua Delos habet.

 

89. silvula in Vtineae arcis constructione
per Iacobum Cornelium locumtenentem

Surge per aethereos, moles Cornelia, tractus,

Surge precor, casus numquam sensura futuros,

Sed victura diu et Venetos mansura nepotes.

Sidere Parrhasio donec glomerabitur Arctos

5

Dum licet at propera, nostro sub praeside tantis

Auspiciis augenda venis Sigeia quantis

Creverit haud umquam Phoebae pectine Troia

Regia, nam domino solvit periura planctu,

Dum Spartana manus proruptis moenibus urbis

10

Pergama vastarent flammasque per oppida ferrent.

Nunc te Pannoniis non ductor Brennius armis

Erigit, haud glebas confert externa iuventus,

Sed dux Oenotrius sed te Cornelius heros

Tollit Iulaeo nec non educit ab agro,

15

Quem velit auctorem deiecto Roma Quirino

Praeferat et Cadmo quem iam Semeleia tellus.

Cresce igitur felix hostilibus invia telis,

Pone metum nec enim saevum sentire tridentem

Amplius acciderit rutilosque ardere per ignes;

20

Saevit ira Deum; iam te iubet Ennosigaeus

Stare per aeternos Mavors et Iuppiter annos

Degeneres colles et inertia culmina Romae

Iuppiter exosus Tarpaeam deseret aram,

Sed Capitolinas istuc felicius arces

25

Transferet et tamquam praestantior incola nusquam

Esse queat, sese iactabit sede recenti,

Damnabitque moras quando despexerit urbem

Vndique subiectam, vel euntes ordine cives.

Ipse parens nullo telo stipatus inermi

30

Glandifera dextra quassabit pondera quercus,

Inde per Adriacas prospectum deferet undas

Quaque patent omnes Venetorum regna per oras

Numine ridenti placidoque tuebitur ore.

Ergo Semiramios studiis imitata labores

35

Plebs Hunnea, confer durosque ligones

Mitte, fatigatis iamdudum cesset aratris

Grande boum pondus, tellusque exhausta quiescat.

Huc omnes intende manus Pariusque feratur

Mygdoniusve lapis Scythicas sed proice cautes;

40

Nec licet intersint saxosi fragmina montis

Incultusve lapis, sed puro splendeat auro

Tota domus patribus Venetis habitanda deisque.

Vt quum Corneli praetoris parvulus infans

Creverit in patriis patrius successor habenis,

45

Atria cognoscat, magna et monimenta parentis

Atque suo digna moderamine gaudeat aula.

Sidere qua tardo deducit plaustra Bootes

Limina tollantur centum sublata columnis,

In foribus praetor caelatus cuspide docti

50

Praxitelis iusta concedat iura bilance

Patribus Hunnaeis, genus hic prospectet et omne

Stemma suum, veterisque suae primordia gentis;

Noscat avos videatque patrem per rura vagantem

Norica, et Illyricos frenantem iure colonos,

55

Tergestinam aciem Cadubrinosque triumphos

Perlegat et fortis miretur gesta parentis

Vulcani fabricata manu, dehinc ordine cernat

Adriacos patres et fortia bella nepotum.

Europam atque Asiam laturam colla capistris

60

Praevideat Latiis, flavo cum flumine Nilum

Spectet ut Ausoniis designet legibus ambas

Sponte manus, Venetoque velit servire senatu.

Tum qua nubiferis pennis extenditur Auster

Insolitum tollatur opus, palatia crescant

65

Arte novat surgat murus coelumque flagellet

Vertice Callaico sit quo super ampla leonis,

Forma Cleonaeo sed longe mitior ore.

Huic iuba Phryxaei nequaquam velleris impar

Hirsuta cervice fluat, totosque per armos

70

Fluctuet auratos et se diffundat in ungues,

Pandat in Hunnaeos geminas altissimus alas

Et populis placidam subiectis praebeat Vmbram.

Sit minor haud illo cui nunc super aethere flagrans

Syrius allatrat sitientesque excitat aestus,

75

Pectore sic vigeat mater Berecynthia plaustris

Vt velit ipsa suis, sed flexa cauda minaci

Tendat in Aeoos et atroces terreat Indos.

 

90. in festo d. Nicolai elegia

Vos procul immites, procul hinc, procul ite profani,

      Nulla adeat mecum sanguinolenta manus;

Orgia nocturnis non vocibus ulla parantur,

      Nec strepit in nostris concita Baccha sacris.

5

Mitia vota paro, puer at puer indole miti

      Huc accede; tibi ianua nostra patet,

Vel quae perpetuas digna es servare favillas

      Tegmine Vestali casta puella veni,

Haec est festa dies, fausto numeranda chelydro

10

      Fulgida Nicolaeos qua super astra volat.

Haec est alma dies et lux optatior illa

      Qua tulit astrigenam nobilis Ida Iovem,

Haec nobis celebranda venit, procedite bini

      Et duce me comites templa subite pii.

15

Sed prius intactis conspergite tempora limphis

      Fertque Cecropiis cerea dona favis;

Ipse vaporiferam retinebo thuris acerram

      Sacraque festiva mystica fronde tegam

Et tholus Attalico nobis fulgebit amictu,

20

      Mygdonii divum marmoris ara geret.

Templa Corinthiaco radiabunt fulta metallo

      Qualia non fuerant, alma Diana tibi.

Tum vero pariter proni clamabimus omnes,

      Hos sonitus alto murmure lingua dabit.

25

Inclite Nicoleos nivea redimite corolla

      Huc ades; iste tibi nunc adoletur honos.

Sancte veni, sed qualis eras quom regia coeli

      Sustulit angelicis te pater alta bigis,

Sancte veni properans, nos te tua turba precamur

30

      Numine sed solito non sine sancte veni.

 

91. ode dicolos tetrastrophos in festo d. Nicolai

Dive qui mitra redimitus alba

Navitis praestas celerem medelam

Dum procellosa pelagus tumescens

Fluctuat unda,

5

Huc ades felix facie serena

Laetus intersis, tibi dedicatur

Festa lux, verum comitatus adsis

Sidere fausto.

Prodeas tandem venerande praesul,

10

Nonne te votis populus lacessit,

Omne delubrum redolente fumo

Conspice cultum.

En tholus panno Tyrio superbit,

Fronde festiva cumulantur arae,

15

Fulgidi lychni properant benignam

Promere flammam.

Vox tibi alterno modulata cantu

Plaudit, argutis simul et canoris

Tinniunt himnos geminata laetos

20

Organa cannis.

Nubilis coetus iuvenum frequentat

Templa centenis decorata signis,

Massa quas olim tua coniugavit

Aurea nuptiis.

25

En tibi coelebs properat caterva

Continens binos pueros gerentes

Dona Dictaei reparata succo

Cerea thymi.

Quaeso iam sumas facilis tuorum

30

Dona, tum coeli decus universam

Sospites gentem, populumque totum

Alite laeva.

 

92. in transitu Hippolyti Cardinalis Ferrariensis

Mente non tali generosa quondam

Delos accepit spoliis superbum

Cynthium, postquam pharetratus icto

Angue refulsit.

5

Iuppiter nec tam posito trisulco

Fulmine et coeli solio relicto

Gratus accessit, numerosa visens

Moenia Cretes:

Quam fuit carus nimium moratus

10

Transitus nobis Mynii Galeri

Praesulis, qui nunc Rhodopes remigrans

Venit ab oris.

Alloquar, quantum regio latina

Tota maerebat viduata tanto

15

Principe, aut quantum gemebunda Padi

Flebat alumnum.

Odit Arctoum celebris Timavus

Invidens Istrum, Natisoque Dravum.

Qui frui vultu potuere fausto

20

Principis almi.

Nonne Riphaei superant nivales

Dum frequentantur Latio decore,

Aemon argutum, nitidique summa

Culmina Pindi?

25

Iam veni quaeso specimen latinum,

Iam veni pulsa cito tarditate,

Sed veni qualis solitus, iucunda

Fronte serenus.

En sinum nostra placidum recludit

30

Vrbs tibi laeto geminata plausu;

Sed fugam ne tu properes precamur

Candide praesul.

 

93. ad reverendissimum cardinalem Grimanum

Vrbs tua nunc vitulum lactentis ab ubere matris

      En mittit, votis dona minora suis;

Cinxeris at quando triplici diademate frontem

      Eximium taurum, mox tibi tura dabit.

 

94. ad Christum nascentem

Parve puer, si pastor eras agnusve futurus,

      Non hic immerito nasceris inter oves.

 

95. de Christo crucifero

Qui crucis imposuit gemebundo pondera Christo

      Iphigenia, tibi pingeret iste patrem.

 

96.

Tergeminam victor si calcas Angele divam,

      En Ephesi merito stant tibi templa Deae.

 

97.

Dum Michael tam pulchra videt sua pegmata saxo

      In foribus dixit: saxeus esse volo.

 

97a.

Templa sibi ut vidit saxo tam pulchra Michael

      In foribus dixit: saxeus esse volo.

 

97b.

Vt deus e saxo tam miram viderat aedem

      Prae foribus dixit: saxeus esse volo.

 

98. sotadeum carmen ad Pamphilum

Est miser Idalio confidens numine numquam

      Pamphile, nunc sectans est miser Aonidas,

Tu fuge Castalias germanas Pamphile mavis

      Vivere si felix, nec fuge luxuriam.

 

99.

Luxuriam fuge, nec felix si vivere mavis

      Pamphile, germanas Castalias fuge tu,

Aonidas miser est sectans nunc Pamphile numquam,

      Numine confidens Idalio miser est.